Vijf uitgangspunten voor strategisch omgevingsmanagement

Voor omgevings professionals die gebiedsgericht werken en het overzicht willen behouden

Wie gebiedsgericht werkt, weet: omgevingsmanagement begint niet bij het project en al helemaal niet bij de communicatie. De strategische waarde zit dieper. Die begint bij het herkennen van patronen: belangen die op scherp staan, argumentaties die zich herhalen, standpunten die verschuiven. En vooral: het vermogen om daar op het juiste moment iets mee te doen.

Bij Dialog zien we dagelijks hoe organisaties worstelen met complexe opgaven. Niet omdat ze geen gesprek willen aangaan met de omgeving, maar omdat essentiële informatie vaak versnipperd of ongrijpbaar is, verstopt zit of simpelweg verloren is geraakt. En daarmee raakt ook de grip op het proces zoek.

Geïnspireerd door de methodiek van Strategisch OmgevingsManagement (SOM) van WesselinkVanZijst, delen we vijf uitgangspunten die in de praktijk het verschil maken. Niet als afvinklijst, maar als manier van kijken, organiseren en samenwerken.

1. Kennis opbouwen is iets anders dan signalen opvangen

Veel omgevingsprofessionals vertrouwen op hun voelsprieten, maar informatie die niet wordt vastgelegd of gedeeld, verliest zijn strategische waarde. Strategisch omgevingsmanagement begint met het systematisch verzamelen van gegevens: stakeholderanalyses, sentimenten, gespreksverslagen, informele signalen. Niet als doel op zich, maar om scherp te kunnen prioriteren, argumenteren en anticiperen.

2. Zonder interne afstemming ontstaat ruis naar buiten

Een omgevingsstrategie is geen losstaand traject. Het is onlosmakelijk verbonden met interne belangen, gevoeligheden en bestuurlijke ruimte. Wat is onderhandelbaar, en wat niet? Zolang daarover intern geen eenduidigheid is, wordt het gesprek met de buitenwereld risicovol. Strategisch omgevingsmanagement begint daarom intern met duidelijke kaders, verwachtingen en gezamenlijke koers.

3. Verbind belangen aan besluiten, niet aan inspraakmomenten

Te vaak worden belangen pas relevant gevonden op het moment dat participatie formeel begint. Maar juist in het voortraject kunnen die belangen richting geven aan keuzes. Wie stakeholders vroegtijdig in kaart brengt en hun belangenontwikkeling volgt, kan inhoud en proces beter aan elkaar koppelen. Dat voorkomt papieren participatie en versterkt de legitimiteit van besluiten.

4. Zoek verbinding vanuit belangen, niet vanuit standpunten

Zodra het gesprek plaatsvindt, is het zaak om door te vragen op het waarom achter een standpunt. “Wij willen geen extra verkeersdrukte” kan een uiting zijn van zorg om leefbaarheid of veiligheid. Door die onderliggende belangen boven tafel te krijgen, ontstaat ruimte voor begrip en alternatieven. Maar ook hier geldt: het gesprek is sterker als je de context al kent.

5. Draagvlak is niet genoeg: werk aan legitimiteit

Draagvlak is prettig. Maar in veel maatschappelijke opgaven is het simpelweg niet haalbaar dat iedereen tevreden is. Wat wel haalbaar (en noodzakelijk) is: dat men zich op tijd gehoord voelt, dat belangen zichtbaar zijn gewogen, en dat keuzes uitlegbaar zijn. Dat is legitimiteit. En dat vraagt om een aanpak waarin informatie structureel, overdraagbaar en traceerbaar is. Ook richting bestuur, projectteam en omgeving.

Tot slot

De methodiek van WesselinkVanZijst (SOM) biedt een sterk fundament, juist omdat het strategisch en belangen-gedreven denken combineert. En theorie vraagt om praktische vertaling. Bij Dialog maken we dat concreet.

Draagvlak klinkt mooi, maar is niet altijd haalbaar. Zeker bij gevoelige keuzes is het onmogelijk om iedereen tevreden te stellen. Wat wel moet: dat mensen begrijpen hoe besluiten tot stand komen. Dat hun inbreng serieus is genomen, dat belangen zijn gewogen, en dat het resultaat uitlegbaar is. Dat vraagt om een aanpak waarin je informatie goed vastlegt en overdraagt. Zodat je altijd kunt laten zien: zó zijn we tot dit besluit gekomen.

Meer weten over hoe wij strategisch omgevingsmanagement ondersteunen in complexe gebiedsopgaven? We denken graag mee.